Αν και οι πρώτες συστάσεις με τον κύριο Αντώνη έγιναν εν μέσω γαυγισμάτων(!) ο ίδιος δικαιολόγησε τον πιστό του φίλο για τη συμπεριφορά του και μας καλωσόρισε στο χωριό Λιγκιάδες και στην οικογενειακή του επιχείρηση. Χαμογελαστός, ομιλητικός και ευδιάθετος, ήταν διαθέσιμος να δώσει κάθε πληροφορία και λεπτομέρεια για το μαρτυρικό χωριό, όπου το 1943 Γερμανοί στρατιώτες εκτέλεσαν 92 κατοίκους και κατά την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου πολέμου καταστράφηκε ολοσχερώς για να ξαναχτιστεί μερικά χρόνια αργότερα.
Κτισμένο στη νότια πλαγιά του όρους Μιτσικέλι οι Λιγκιάδες διαθέτουν πανέμορφη θέα προς την πόλη, τη λίμνη Παμβώτιδα με το νησάκι της και τις απέναντι κορυφές του όρους Τόμαρος. Η πλατεία του χωριού (σε ύψος 910 μ) με το ηρώο είναι η φυσική εξέδρα προς την λίμνη Παμβώτιδα. Εκεί τα παιδιά απόλαυσαν την εξαιρετική θέα μέσα από τα κιάλια του παρατηρητηρίου, φέρνοντας πιο κοντά στα μάτια τους το νησάκι της κυρά Φροσύνης, το Κάστρο των Ιωαννίνων και τον λόφο Γορίτσα στο προάστιο του Περάματος όπου βρίσκεται και το ομώνυμο σπήλαιο. Και φυσικά το γήπεδο των «Ζωσιμάδων» για τους ποδοσφαιρόφιλους! «Ώρα να πηγαίνουμε θα τα δούμε όλα από κοντά αύριο» τους είπαμε για να βρούμε χαλάρωση και να θεραπεύσουμε την πείνα μας σε ένα από τα πιο ξακουστά εστιατόρια των Λιγκιάδων και της ευρύτερης περιοχής, το «Μανιτάρι». Οι ιδιοκτήτες του έχουν ζωγραφίσει πάνω στις καρέκλες τα ονόματα ηθοποιών του ελληνικού κινηματογράφου κι έτσι μας δόθηκε η ευκαιρία να μιλήσουμε και για καλλιτέχνες τους οποίους τα παιδιά δεν γνώριζαν. (Σ.Σ. Καλύτερο είναι να ψάξετε που θα καθίσετε γιατί ναι μεν εγώ έκατσα στην καρέκλα της Τζένης Καρέζη, αλλά ο μπαμπάς μας σε καρέκλα με το όνομα της Μάρθας Βούρτση!).
Εξερεύνηση στην πόλη των Ιωαννίνων
Ξημερώνοντας η μέρα, το φως του ήλιου ήρθε νωρίτερα στους Λιγκιάδες απ’ ότι στα Γιάννενα, αφού η πρωινή υγρασία κράτησε το σύννεφο εγκλωβισμένο πάνω από τη λίμνη Παμβώτιδα, κρύβοντας κάθε όψη της πόλης. Μόλις αντιλήφθηκε κινητικότητα στην πόρτα μας ο Λάκης ξεκίνησε τα πρωϊνά του παιχνίδια και τα παιδιά το πρωινό γέλιο και… κυνηγητό. Ο κύριος Αντώνης μας καλημερίζει και φωνάζει τη σύντροφο μιας ζωής, την κυρία Κασσιανή, την Κασσιανούλα του. Εκείνη, ομιλητική όπως κι ο άνδρας της, μας συστήνεται με την ιδιότητά της ως πρώην εφοριακός, τις φιλοδοξίες που είχε σαν παιδί και την αγάπη που την ένωσε με τον κ. Αντώνη από νωρίς και φυσικά την αγάπη για τον τόπο της, την Ήπειρο, την οποία δεν εγκατέλειψε παρά μόνο για τις σπουδές της. Κάπου εκεί άρχισε να ξετυλίγει τη δική του ιστορία ο κ. Αντώνης, απόφοιτος του Εμπορικού Ναυτικού με εργασίες σε ναυτιλιακές εταιρίες και κρουαζιερόπλοια….
Οι αλμυρές γιαννιώτικες τυρόπιτες με παραδοσιακό φύλλο και οι σπιτικές γλυκές καρυδόπιτες και πορτοκαλόπιτες είχαν στρωθεί στο τραπέζι. Μαζί και οι συνταγές τους γραμμένες σε χαρτιά και φυλαγμένες σε κιτάπια, έτοιμες προς εκτέλεση. «Το υπόλοιπο πρωινό θα το φτιάξετε μόνοι σας…» μας είπε ο κ. Αντώνης χαμογελώντας και ‘μεις που δεν θέλουμε και πολύ να μπλεχτούμε σε μία κουζίνα αρχίσαμε να μετράμε τις φέτες το ψωμί, να τις φρυγανίζουμε όπως μας αρέσει και να διαλέγουμε τοπικά τυριά και αλλαντικά της αρεσκείας μας.
Το Σπήλαιο του Περάματος
Με τον Λάκη να μας δίνει το «καλό κατευόδιο» για την πρώτη μας εξόρμηση πέριξ της πόλης, επισκεφθήκαμε στο Σπήλαιο του Περάματος. Έργο της φύσης, αποτελεί τμήμα κοίτης υπόγειου ποταμού, που διανοίχθηκε κατά την προτεταρτογενή εποχή, ηλικίας 1.500.000 χρόνων περίπου και απαριθμεί 19 είδη σταλακτιτών και σταλαγμιτών. Παλαιοί κάτοικοι των Ιωαννίνων, διηγούνται ότι η είσοδος του Σπηλαίου ήταν γνωστή πριν από το 1900 και ότι ο μπέης Χολιάσης Εφέντης την έκλεισε περί το 1907 για λόγους ασφαλείας. Από τότε όμως τίποτα δε θύμιζε την ύπαρξή του. Γνωστό έγινε κατά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο από κατοίκους του χωριού οι οποίοι κρύβονταν στα κοιλώματα του λόφου Γκορίτσα, για να προφυλαχθούν από τους βομβαρδισμούς των αεροπλάνων. Μετά τον πόλεμο, το 1951, περνώντας από εκεί τυχαία ο γεωλόγος-σπηλαιολόγος, Ιωάννης Πετρόχειλος έμαθε για την ύπαρξή του. Η τουριστική διαδρομή του, έχει μήκος 1.100 μέτρα και η έκταση που καλύπτει είναι 14.800 m2, ενώ η υψομετρική του διαφορά από την είσοδο έως την έξοδο είναι 25 μέτρα περίπου. Οι ξεναγοί του Σπηλαίου με τις περιγραφές και τις πληροφορίες τους, οδηγούν μεγάλους και παιδιά σε ένα ταξίδι στο μακρινό παρελθόν. Τα παιδιά ενθουσιάστηκαν από τους εντυπωσιακούς σχηματισμούς στην αίθουσα του «Σταυρού» με το σχήμα από έναν σταλακτίτη που έσπασε και ενώθηκε με έναν σταλαγμίτη, την αίθουσα των «οπωρολαχανικών» με τα πετρώματα να θυμίζουν μπρόκολα και κουνουπίδια και τις αίθουσες με τα ονόματα, όταν έβαλαν την φαντασία τους να δουλέψει για να τις ονοματίσουν!
Περιπλάνηση στα Γιάννενα, τη γωνιά της Ηπείρου
Αν και είχαμε συμπληρώσει σχεδόν ένα 12ωρο από την άφιξή μας στην περιοχή, όλως περιέργως για εμάς, δεν είχαμε επισκεφθεί ακόμα την πόλη. Έτσι, ο απολαυστικός περίπατος γύρω από την λίμνη Παμβώτιδα κρατούσε τα παιδιά γύρω δίπλα από το υγρό στοιχείο (και ότι υπάρχει μέσα σε αυτό), ενώ οι πινακίδες προς το Ιτς Καλέ μας προσκαλούσαν να ανακαλύψουμε την πόλη μέσα στα τείχη. Τελικά το πήραμε απόφαση και διαλέξαμε μία από τις περιφερειακές πύλες για να βρεθούμε στο πιο ζωντανό αρχαιολογικό πάρκο της Ηπείρου. Ανάμεσα στο συγκρότημα κτηρίων του «Εσωτερικού Φρουρίου» με τον «Πύργο» του Θωμά, την Συναγωγή, το Σουφαρί Σεράι, την Τουρκική Βιβλιοθήκη, το Βυζαντινό Λουτρό, το Χαμάμ, τον Πύργο του Βοημούνδου, το Βυζαντινό Μουσείο, το «Θησαυροφυλάκιο», το Φετιχιέ Τζαμί, τον Τάφο του Αλή πασά, το Κτίριο των παλιών Οθωμανικών Μαγειρείων, τα Ερείπια του Σεραγιού του Αλή πασά και το Μουσείο Αργυροτεχνίας, η εικόνα σήμερα αποτελεί σημείο αναφοράς για την πόλη που χαρακτηρίζεται για την ιστορικότητά της. Όπως οι κάτοικοι με τα μικρά παιδιά τους βρίσκουν καταφύγιο παιχνιδιού και ξεγνοιασιάς μέσα στο κάστρο, έτσι και ‘μεις βρήκαμε την ευκαιρία να ξεδώσουμε στο προαύλιο και να αγναντέψουμε και να φωτογραφήσουμε τη λίμνη από διαφορετικές γωνίες λήψης.
Είχαμε ακούσει για άκρως επιμελημένο νέο Μουσείο Αργυροτεχνίας, γεμάτο κείμενα, εφαρμογές πολυμέσων και μικροσκελείς ταινίες για την ιστορία της τέχνης. Η πρωτοποριακή παρουσίαση επέτρεψε στα παιδιά να ακολουθήσουν όλα τα βήματα, να γίνουν και εκείνα… τεχνίτες μαθαίνοντας με ευφάνταστο τρόπο τα στάδια της κάθε τεχνικής έως τη δημιουργία του τελικού προϊόντος. Τα παιδιά είχαν τη δυνατότητα να ακούσουν, να συμμετέχουν να αγγίξουν και στο τέλος να… εξεταστούν (!) σε αυτά που έμαθαν, μέσα από παιχνίδι κουίζ ερωταπαντήσεων που συνοδεύονταν από ήχους επιβράβευσης ή… αποδοκιμασίας!
Η περιήγηση στην πόλη συνεχίστηκε στο νησάκι της κυρά Φροσύνης με το καραβάκι. Τα δρομολόγια είναι τόσο συχνά (έως και τα μεσάνυχτα), γι’ αυτό οι μετακινήσεις από και προς το μοναδικό κατοικημένο νησί μέσα σε λίμνη, δεν μας απασχόλησαν. Η διαδρομή μέσα στον καταπράσινο παραδοσιακό οικισμό με τα απλά παραδοσιακά σπίτια με τους πανέμορφους κήπους, τα στενά πλακόστρωτα σοκάκια και τα καταστήματα με εκθέματα της γιαννιώτικης παραδοσιακής λαϊκής τέχνης της αργυροχρυσοχοΐας κατέληξε στο Σπίτι του Αλή Πασά. Το Μουσειακό Συγκρότημα φιλοξενεί έργα τέχνης της Ηπειρώτικης ασημουργίας: όπλα, κοσμήματα, χρηστικά αντικείμενα, κεραμικά από τον 17ο έως τις αρχές του 20ου αιώνα, παραδοσιακές φορεσιές της Ηπείρου, αναπαράσταση χειμωνιάτικου οντά, αναπαράσταση του πνιγμού της Κυρα-Φροσύνης, σπήλαια όπου παρουσιάζονται ιστορικά γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, έργα ζωγραφικής, λιθογραφίες και αντικείμενα λαογραφικού ενδιαφέροντος. Στις προθήκες του μουσείου βρίσκονται, εκτός των άλλων, κάποια μοναδικά εκθέματα, όπως το περίφημο χρυσοποίκιλτο καριοφίλι του Αλή Πασά, το ασημένιο ξιφίδιο του εθνικού ευεργέτη Απόστολου Αρσάκη, το αυθεντικό τσιμπούκι του Αλή πασά μήκους 1,62 μ., και η αυθεντική μεταξωτή φορεσιά της Κυρα-Βασιλικής. Το νησί είναι συνδεδεμένο με τη ζωή και το θάνατο του Αλή Πασά. Ο οικισμός του νησιού είναι και επίσημα ανακηρυγμένος παραδοσιακός οικισμός καθώς είναι χτισμένος ακολουθώντας την παραδοσιακή ηπειρώτικη αρχιτεκτονική με τις χαρακτηριστικές στέγες από σχιστόλιθο. Η Κυρα-Φροσύνη όπως έγινε γνωστή η Ευφροσύνη Βασιλείου (1773 – 11 Ιανουαρίου 1801) συνδέθηκε με την ιστορία του Αλή Πασά των Ιωαννίνων και το τραγικό τέλος της στις 11 Ιανουαρίου του 1801 τραγουδήθηκε σε δημοτικά τραγούδια. Ο Αλή Πασάς αποφάσισε να την εκτελέσει μαζί με άλλες 17 συντοπίτισσές της δια πνιγμού στη λίμνη των Ιωαννίνων, με την επίσημη αιτιολογία ότι ζούσαν ανήθικα, κάτι για το οποίο έχουν εκφραστεί αμφιβολίες και η Ευφροσύνη Βασιλείου έφτασε να θεωρείται έως και θύμα πολιτικών διώξεων.
Τα γλυπτά γύρω από την λίμνη
Είχαν περάσει (κιόλας!) 17 χρόνια από την περίοδο που η Μάγια Τσόκλη είχε φιλοξενήσει στις πάλαι ποτέ εξαιρετικές ταξιδιωτικές της εκπομπές τα γλυπτά που στολίζουν το παραλίμνιο. Είχα σχεδόν ξεχάσει το πρωτοποριακό εγχείρημα των καλλιτεχνών αρκετά χρόνια πριν, με έργα σύγχρονης γλυπτικής που αναπαριστούν σημεία της ιστορίας της πόλης. Το «Ζευγάρι», το «Πουλί», το «Δάκρυ της Κυρά Φροσύνης», αγκαλιάζουν την Παμβώτιδα σε ένα υπαίθριο μουσείο. Τα έργα αυτά εξάλλου πλαισίωσαν την εικαστική έκθεση Plásmata II: Ioannina το 2023, όπου η σύγχρονη τέχνη συνομίλησε με την πόλη των Ιωαννίνων μέσα από συναυλίες, workshops, συζητήσεις, περιηγήσεις σε παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση.
Επίσκεψη και πεζοπορία στην Αρίστη
Οι τελευταίες ώρες στα Γιάννενα συνοδεύτηκαν από την συμβουλή του κυρίου Αντώνη για μία μικρή περιπέτεια που θα μπορούσαμε να ζήσουμε περπατώντας από το χωριό Αρίστη προς το Γεφύρι της Κλειδωνιάς. Αποφασίσαμε να αφήσουμε το Μουσείο Βρέλη «για την επόμενη φορά», βγάλαμε μία πρωινή – αποχαιρετιστήρια βόλτα τον Λάκη και πήραμε τον δρόμο για τα Ζαγοροχώρια και το κεφαλοχώρι της Αρίστης. Αν και στο συναισθήματα του αποχωρισμού από έναν τόπο, τους ανθρώπους του και τον τετράποδο φίλο μας κυριαρχούσε «το αναγκαίο τέλος», η «νέα αρχή» μιας ευχάριστης διαδρομής μας οδήγησε στη γραφική Αρίστη, ένα από τα διάσημα χωριά και ορμητήριο για το δυτικό Ζαγόρι με ανεξάντλητες φυσικές ομορφιές. Από εκεί ψάξαμε και βρήκαμε την αρχή του μονοπατιού προς το γεφύρι της Κλειδωνιάς. Είναι μια εύκολη και σύντομη διαδρομή, εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς. Κινείται παράλληλα με τον Βοϊδομάτη, διατρέχοντας πότε τις βραχώδεις πλαγιές της χαράδρας και πότε τις κατάφυτες με πλατάνια, όχθες του. Η διαδρομή ξεκινάει αμέσως μετά την τσιμεντένια γέφυρα της Αρίστης, στην πρώτη δεξιά στροφή του αυτοκινητόδρομου προς Πάπιγκο.
Το μονοπάτι, φαρδύ και ευδιάκριτο, μπαίνει σε ένα όμορφο πλατανόδασος. Σκαμμένο πάνω στην απότομη πλαγιά συνεχίζει παράλληλα με την ροή του ποταμού, περπατώντας κάτω από την παλιά Μονή των Αγίων Αναργύρων. Συνεχίσαμε την πεζοπορική μας διαδρομή μπροστά από την θέση “Κλείδι”, θαυμάζοντας τις πανέμορφες γαλαζοπράσινες βάθρες που σχηματίζει η κοίτη του Βοϊδομάτη. Στο τέλος της πορείας συναντάμε ένα σύγχρονο καλντερίμι που μας οδηγεί γρήγορα στο πέτρινο γεφύρι της Κλειδωνιάς, στην έξοδο του φαραγγιού. Επιστρέψαμε στο αυτοκίνητο και πήραμε τον δρόμο της επιστροφής με την σκέψη σε έναν τόπο γεμάτο μύθους και αλήθειες σε ένα ταξίδι όπου η μηχανή του χρόνου σε μεταφέρει σε διαφορετικές περιόδους, κρατώντας τα καλύτερα στοιχεία από την καθεμιά.
Πριν πάρετε το δρόμο της επιστροφής, η Κόνιτσα με το πανέμορφο γεφύρι είναι αρκετά κοντά αν θέλετε να κάνετε μια βόλτα κι από εκεί!
